NASA vÃ«zhgon shpÃ«rthimet gjigande dhe tÃ« rrezikshme tÃ« koronÃ«s diellore

nga Emir Tue Jan 27, 2009 10:00 am

NASA vÃ«zhgon shpÃ«rthimet gjigande dhe tÃ« rrezikshme tÃ« koronÃ«s diellore
Agjencia amerikane e hapÃ«sirÃ«s, NASA lÃ«shoi kohÃ«t e fundit dy sonda pÃ«r tÃ« vÃ«zhguar shpÃ«rthimet gjigande dhe tÃ« rrezikshme tÃ« koronÃ«s diellore.

NASA vÃ«zhgon shpÃ«rthimet gjigande dhe tÃ« rrezikshme tÃ« koronÃ«s diellore

Agjencia amerikane e hapÃ«sirÃ«s, NASA lÃ«shoi kohÃ«t e fundit dy sonda pÃ«r tÃ« vÃ«zhguar shpÃ«rthimet gjigande dhe tÃ« rrezikshme tÃ« koronÃ«s diellore. Ky mision diellor nuk Ã«shtÃ« i ri. NÃ« vitin 1996, Nasa nÃ« bashkÃ«punim me agjencinÃ« evropiane tÃ« hapÃ«sirÃ«s lÃ«shoi observatorin Soho, i cili vazhdon ende tâ€

u dÃ«rgojÃ« shkencÃ«tarÃ«ve nÃ« tokÃ« imazhe tÃ« hollÃ«sishme rreth ndryshimeve qÃ« ndodhin nÃ« diell e nÃ« atmosferÃ«n rreth tij.

NjerÃ«zit gjithmonÃ« e kanÃ« parÃ« diellin me adhurim dhe simbolet e tij janÃ« tÃ« pranishme thuajse nÃ« Ã§do kulturÃ«. Thuhet se egjiptianÃ«t e lashtÃ« i ndÃ«rtuan piramidat si varre pÃ«r faraonÃ«t e tyre, dhe disa studiues mendojnÃ« se format e piramidave simbolizojnÃ« rrezet e diellit.

Edhe teleskopÃ«t diellorÃ« kanÃ« ekzistuar prej shekujsh, por vetÃ«m mÃ« 1962 u lÃ«shua nÃ« orbit sateliti i parÃ« me njÃ« observator nÃ« bord pÃ«r tÃ« vÃ«zhguar diellin. I mbajtur ndezur nga njÃ« burim i fuqishÃ«m energjie thellÃ« nÃ« brendÃ«si tÃ« tij, Dielli e Ã§liron e energjinÃ« nÃ« formÃ« drite dhe grimcash tÃ« zjarrta. FatmirÃ«sisht toka mbrohet nga shumica e kÃ«tyre grimcave tÃ« dÃ«mshme nga fusha magnetike qÃ« e rrethon.

Por ndÃ«rsa kjo atmosferÃ« na mbron ne nga shumÃ« prej rezeve tÃ« dÃ«mshme, ajo gjithashtu nuk na lejon tÃ« shohim atmosferÃ«n e jashtÃ«me tÃ« diellit, tÃ« quajtur Korona. Korona Ã§liron dritÃ« kryesisht nÃ« formÃ« rezesh Iks dhe ultra vjollcÃ«.

PÃ«r tÃ« kuptuar se Ã§farÃ« ndodh nÃ« koronÃ«n e Diellit dhe pÃ«rse temperaturat atje mund tÃ« arrijnÃ« deri nÃ« 1 milionÃ« gradÃ« celsius, studjuesve u duhet tâ€

a vÃ«zhgojnÃ« atÃ« duke shkuar pÃ«rmbi atmosferÃ«n e tokÃ«s.

Observatori SOHO Ã«shtÃ« vendosur nÃ« atmosferÃ«n midis TokÃ«s dhe Diellit, konkretisht 1. 5 milionÃ« kilometra larg nga toka dhe 148 milionÃ« kilometra larg Dielli, pikÃ«risht nÃ« kufirin midis dy zonave tÃ« gravitetit tÃ« TokÃ«s e Diellit. NÃ« kÃ«tÃ« mÃ«nyrÃ« asnjÃ«ra nga forcat e graviteti nuk ka fuqi tÃ« tÃ«rheqÃ« objektin nÃ« mes; nÃ« kÃ«tÃ« rast satelitin me observatorin Solo.

"Duke marrÃ« fotografi nÃ« pjesÃ« tÃ« ndryshme tÃ« koronÃ«s, ne mund tÃ« studiojmÃ« shtresa tÃ« ndryshme tÃ« atmosferÃ«s dhe nÃ«pÃ«rmjet imazheve jemi nÃ« gjendje tÃ« kuptojmÃ« pÃ«rbÃ«rjen e dielliâ€, thotÃ« shkencÃ«tari Daniel Muller.

Sateliti SOHO u lÃ«shua 10 vjet mÃ« parÃ«, nÃ« kuadÃ«r tÃ« njÃ« nisme tÃ« pÃ«rbashkÃ«t midis agjencive amerikane e evropiane tÃ« HapÃ«sirÃ«s. Fenomeni diellor mÃ« mbresÃ«lÃ«nÃ«s qÃ« shkencÃ«tarÃ«t kanÃ« parÃ« deri tani Ã«shtÃ« vÃ«rshimi masiv i grimcave me energjie diellore nga korona nÃ« hapÃ«sirÃ«.

Kur kÃ«to grimca i drejtohen TokÃ«s, shkaktojnÃ« jonizimin e atomeve nÃ« pjesÃ«n e sipÃ«rme tÃ« atmosferÃ«s dhe mund tÃ« krijojnÃ« ndriÃ§ime tÃ« mahnitÃ«shme tÃ« quajtura Aurora Yjore, tÃ« njohura ndryshe si ndriÃ§ime veriore ose jugore, varÃ«sisht se ku shfaqen.

KÃ«to ndriÃ§ime shkaktohen nga grimcat e ngarkuara me energji diellore qÃ« hyjnÃ« nÃ« fushÃ«n magnetike tÃ« tokÃ«s dhe nxisin molekulat nÃ« atmosferÃ«. Por kÃ«to ndriÃ§ime mund tÃ« jenÃ« aq tÃ« fuqishme sa tÃ« dÃ«mtojnÃ« satelitÃ«t dhe tÃ« ndÃ«rpresin energjinÃ« elektrike nÃ« tokÃ«.

VÃ«zhgimi pa ndÃ«rprerje i diellit nÃ«pÃ«rmjet observatorit SOHO, paralajmÃ«ron shkencÃ«tarÃ«t nÃ« tokÃ« pÃ«r afrimin e stuhive tÃ« tilla grimcash diellore. Kjo fushÃ« e re kÃ«rkimore quhet ndryshe edhe parashikimi i motit tÃ« hapÃ«sirÃ«s.

ShkencÃ«tari Muller thotÃ« se Dielli Ã«shtÃ« njÃ« reaktor gjigand termo bÃ«rthamor. NÃ« bÃ«rthamÃ« tÃ« Diellit, hidrogjeni bashkohet me heliumin gjÃ« qÃ« shkakton Ã§lirimin e sasive tÃ« mÃ«dha energjie. Dielli Ã«shtÃ« njÃ« lÃ«msh shumÃ« i nxehtÃ« gazesh ku elektronet lÃ«vizin lirshÃ«m duke krijuar njÃ« fushÃ« magnetike, e cila lidh pjesÃ« tÃ« ndryshme tÃ« diellit dhe kjo pÃ«rbÃ«n dinamikÃ«n e tij.

TÃ« dhÃ«nat e dÃ«rguara nga observatori SOHO gjatÃ« kÃ«tyre 10 vjetÃ«ve, i kanÃ« ndihmura shkencÃ«tarÃ«t tÃ« zbulojnÃ« se Ã§farÃ« ndodh brenda diellit dhe pÃ«rse ky yll i zjarrtÃ« Ã«shtÃ« vazhdimisht nÃ« ndryshim.

Ata thonÃ« se kuptimi i fenomeneve Ã«shtÃ« i nevojshÃ«m pÃ«r tÃ« vlerÃ«suar ndikimin e mundshÃ«m qÃ« ato mund tÃ« kenÃ« ndaj jetÃ«s nÃ« tokÃ«. NdÃ«rkohÃ« qÃ« misteri mbetet, Dielli do tÃ« vazhdojÃ« tÃ« digjet pÃ«r miliarda vjet tÃ« tjerÃ« dhe gjatÃ« kÃ«saj kohe, ky do tÃ« mbetet ndoshta faktori mÃ« i rÃ«ndÃ«sishÃ«m nÃ« pÃ«rcaktimin e kushteve tÃ« jetesÃ«s, nÃ« furnizimin me energji, nÃ« klimÃ«n dhe nÃ« mirÃ«qÃ«nien nÃ« planetin tonÃ«.